Επιπλέον, η φυγή της ελληνικής κυβέρνησης στο εξωτερικό τον Απρίλιο του 1941, καθώς και ο σχηματισμός των τριών δοσιλογικών κυβερνήσεων, προκαλούσαν εκ των πραγμάτων μια έντονη και διαρκή αμφισβήτηση της παλαιάς πολιτικής τάξης και λειτουργούσαν ως κοινός παρονομαστής του πλειοψηφικού κοινωνικού αιτήματος για ανάδειξη νέων δυνάμεων.

Οι εξελίξεις, όμως, που ακολούθησαν την Απελευθέρωση, με αποκορύφωμα τα αιματηρά Δεκεμβριανά, τη Συμφωνία της Βάρκιζας, τις διώξεις σε βάρος των στελεχών της Αριστεράς και την αποχή του ΚΚΕ από τις εκλογές οδήγησαν τελικά αφενός στην αναβίωση του παλαιού πολιτικού συστήματος, αφετέρου στην απρόσκοπτη παλινόρθωση της μοναρχίας.

Ενώ την περίοδο 1942-1944 η μοναρχία ήταν πλήρως απαξιωμένη στα μάτια των Ελλήνων, στις εκλογές του 1946 τα φιλομοναρχικά κόμματά έλαβαν το 64,7% των ψήφων. Ιστορικοί, πολιτικοί επιστήμονες και εκλογολόγοι υπολογίζουν ότι η αποχή από τις κάλπες του Μαρτίου ξεκινά από το 10% και φθάνει έως το 25%.

Κι αν είναι πράγματι δύσκολο να υπολογίσει κανείς ποια θα ήταν η ακριβής εκλογική επιρροή του ΕΑΜ το 1946, βέβαιο είναι πως η συμμετοχή του Μετώπου στη διαδικασία θα οδηγούσε σε μια εντελώς διαφορετική κοινοβουλευτική σύσταση.

Τελικά, στη Συντακτική Βουλή που σχηματίστηκε τον Απρίλιο του 1946 και αποτελούνταν από 354 βουλευτές, ο συντηρητικός συνασπισμός Ηνωμένη Παράταξη Εθνικοφρόνων έλαβε 206 έδρες, η Εθνική Πολιτική Ένωση των Σοφοκλή Βενιζέλου, Παναγιώτη Κανελλόπουλου, Γεωργίου Παπανδρέου 68 έδρες, το Κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη 48 έδρες, το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος 20 έδρες και η Ένωση Εθνικοφρόνων 9 έδρες.

Λίγες μέρες μετά, ο επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος, βασικού αρμού της Ηνωμένης Παράταξης Εθνικοφρόνων, Ντίνος Τσαλδάρης σχημάτισε μια σκληρά φιλοβασιλική κυβέρνηση, πρώτο μέλημα της οποίας ήταν η διεξαγωγή του ασφυκτικά ελεγχόμενου πολιτειακού δημοψηφίσματος της 1^ης Σεπτεμβρίου 1946, με το οποίο επικυρώθηκε η επιστροφή του Γεωργίου Β’ στον θρόνο. Το δίπολο Λαϊκό Κόμμα στην εξουσία – Γεώργιος Β’ στο Παλάτι έθεσε τις βάσεις για την όρθωση του σκληρού μετεμφυλιακού κράτους.

Το παρασκήνιο

• Χαρακτηριστικό της αντιδημοφιλίας του Γεωργίου Β’ ήταν το γεγονός ότι σχεδόν σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος υπέγραψε τον Μάρτιο του 1942 το λεγόμενο Αντιμοναρχικό Πρωτόκολλο, σύμφωνα με το οποίο ο βασιλιάς θα επέστρεφε στον θρόνο μόνο κατόπιν πλειοψηφικής απόφασης του ελληνικού λαού. Το σχετικό έγγραφο είχε συνυπογραφεί ακόμα και από το Λαϊκό Κόμμα και αυτό κυρίως διότι τα στελέχη του ένιωθαν χολωμένα από την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά, καθώς επί τουλάχιστον έξι συναπτά έτη έμειναν εκτός των κρατικών και πολιτικών εξουσιαστικών δομών. Όλα αυτά ανατράπηκαν από τη βία των Δεκεμβριανών, όταν ο αστικός κόσμος, φοβισμένος από την ακραία σύγκρουση, θεώρησε πως η χώρα είχε ανάγκη το σύμβολο του Στέμματος για την επαναφορά του δημόσιου και ιδιωτικού βίου στην ομαλότητα.

• Στη Συμφωνία της Βάρκιζας, η οποία υπογράφθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945, προβλεπόταν ότι πρώτα θα διεξάγετο το δημοψήφισμα για το πολιτειακό και θα ακολουθούσαν οι εκλογές. Και αυτό διότι ήταν προτιμότερο να πραγματοποιηθεί το δημοψήφισμα από μια διορισμένη κυβέρνηση, με συμμετοχή στελεχών όλου του αστικού πολιτικού φάσματος και σε συνθήκες πλήρους πολιτικής ελευθερίας. Τελικά, κατόπιν πιέσεων των φιλομοναρχικών δυνάμεων και καθώς η Λευκή Τρομοκρατία είχε λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, η σειρά ανατράπηκε.

• Οι Βρετανοί πίεζαν ακατάπαυστα τις τρεις αλληλοδιάδοχες ελληνικές κυβερνήσεις της περιόδου Απριλίου 1945- Μαρτίου 1946 για τη διεξαγωγή των εκλογών. Όμως και οι τρεις πρωθυπουργοί (Κανελλόπουλος, Βούλγαρης, Σοφούλης) αρνούνταν πεισματικά να προχωρήσουν στην προκήρυξη εκλογών εν μέσω της βίας που επικρατούσε ειδικά στην ύπαιθρο. Το Λονδίνο, ευρισκόμενο ένα βήμα από την παράδοση της πρωτοκαθεδρίας του επί των ελληνικών πραγμάτων στους Αμερικανούς, θεωρούσε πως οι εκλογές θα σηματοδοτούσαν ταυτοχρόνως μια νέα αρχή, αλλά και ένα συμβολικό τέλος για τη βρετανική επιρροή στην Ελλάδα. Τελικά, ο Σοφούλης υπέκυψε στις βρετανικές πιέσεις και ήταν αυτός ο οποίος προκήρυξε τις εκλογές για την 31^η Μαρτίου 1946.

• Η αποχή του ΚΚΕ, πλην των επιπτώσεων στη σύσταση του Κοινοβουλίου, δημιούργησε ένα μείζον πρόβλημα στους ψηφοφόρους της Αριστεράς: Όσοι απείχαν από τις εκλογές, άρα δεν έφεραν σφραγίδα στο εκλογικό βιβλιάριό τους, γίνονταν στόχοι παρακρατικής βίας και ήταν σχεδόν αδύνατο να ψηφίσουν έξι μήνες αργότερα στο δημοψήφισμα. Το εκλογικό βιβλιάριο έλαβε τότε άτυπο χαρακτήρα πιστοποιητικού κοινωνικού φρονημάτων.