Παρά το γεγονός ότι η Ένωση Κέντρου ιδρύθηκε το 1961 ως μια εναλλακτική της ΕΡΕ εθνικόφρων δύναμη, οι ευρύτερες εξελίξεις τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό οδήγησαν τον νεότευκτο συνασπισμό σε μια ριζοσπαστικότερη λογική, προκειμένου να καλύψει τις νέες κοινωνικές, οικονομικές και θεσμικές ανάγκες. Μετά τις εκλογές της «βίας και της νοθείας» του Οκτωβρίου 1961, η κυριαρχία του Καραμανλή είχε αρχίσει να κλονίζεται. Η διαφαινόμενη ρήξη του Μακεδόνα πρωθυπουργού με το Στέμμα, οι διακριτές παρεμβάσεις των Ανακτόρων και του στρατού στην πολιτική ζωή, καθώς και η έξαρση της δράσης του παρακρατικού μηχανισμού με αποκορύφωμα τη δολοφονία του συνεργαζόμενου με την ΕΔΑ βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, αποτέλεσαν τη βάση για την αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας και ειδικά της νεολαίας. Η τελευταία βρισκόταν τότε ούτως ή άλλως σε διαδικασία αναζήτησης νέων τρόπων έκφρασης. Η Ένωση Κέντρου και ειδικά ο ηγέτης της Γεώργιος Παπανδρέου, καθώς είχαν από νωρίς αντιληφθεί αυτήν την εντεινόμενη κοινωνική διεργασία, η οποία φυσικά προωθείτο και από την παγκόσμια εποχή της αμφισβήτησης κάθε είδους κατεστημένου, ήρθαν να καλύψουν το πολιτικό και ιδεολογικό κενό.

Όπως κι έγινε, σε πρώτη φάση στις εκλογές του Νοεμβρίου 1963 και εν συνεχεία στις κάλπες της 16^ης Φεβρουαρίου 1964, από τις οποίες η Ένωση Κέντρου βγήκε με την απροσδόκητη απόλυτη πλειοψηφία του 52,72%. Σύμφωνα με τον ιστορικό και εκλογολόγο Ηλία Νικολακόπουλο: «Απελευθερώθηκε ένας ολόκληρος κόσμος. Η μεταστροφή από το 1963 στο 1964 ήταν εντυπωσιακή, δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν τέτοιου μεγέθους μεταστροφή και μάλιστα χωρίς μετακίνηση πολιτευτών».

Η Ένωση Κέντρου μπορεί μεν να συμβιβάστηκε σε σειρά θεμάτων με το Στέμμα, με κορυφαίο το ζήτημα του ελέγχου του στρατού, να μην προχώρησε στις εξαγγελθείσες μεταρρυθμίσεις, πλην της εκπαιδευτικής, να χρησιμοποίησε το Κυπριακό Ζήτημα για εσωτερική κατανάλωση, αλλά είναι κοινά αποδεκτό ότι η σύγκρουση μέρους της ηγετικής ομάδας της με τη μοναρχία για κατεξοχήν θεσμικά ζητήματα λειτούργησε ως η μαγιά για τη νέα εποχή της μεταπολίτευσης.

Η ραγδαία ανοδική πορεία του ΠΑΣΟΚ από το 13,58% του 1974, στο 25,34% του 1977 και τελικά στο 48,01% του 1981 ήταν το αποτέλεσμα της διεξόδου έκφρασης που αναζητούσαν τότε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Παρότι η μεταπολίτευση ήταν πράγματι μια καινούργια εποχή με τη σφραγίδα του Καραμανλή, το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου άνοιξαν τον ορίζοντα της εξουσίας στις κοινωνικές τάξεις που επί περίπου 40 χρόνια παρέμεναν στο περιθώριο. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε κατά τον μέγιστο δυνατό βαθμό η δυνατότητα που είχε τότε το ΠΑΣΟΚ να προχωρήσει σε μια στοχευμένη αναδιανεμητική και επεκτατική οικονομική πολιτική. Πλην αυτού όμως, δεν πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ ήταν ένας πολιτικός φορέας ικανός να κατασκευάζει νέα παράδοση και ξεχωριστή ιδεολογική ταυτότητα. Διαχειρίστηκε την ιστορία και συνένωσε την κληρονομιά του ΕΑΜ, με τα σύμβολα του 1-1-4 και τη γενιά του Πολυτεχνείου. Γι’ αυτό και το ΠΑΣΟΚ αποτελεί έως και σήμερα μια πολιτική οντότητα ιδιαίτερης αναφοράς.

Η ανάρρηση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία τον Ιανουάριο του 2015 οφείλεται κυρίως στην εμφάνισή του ως ενός σχηματισμού, ο οποίος διέθετε το πολιτικό και το κοινωνικό κεφάλαιο αφενός για να διεκδικήσει δυναμικά από τους ευρωπαίους εταίρους μια διαφορετική οικονομική πολιτική, έξω από το αποπνικτικό πλαίσιο του μνημονίου, αφετέρου για να ανατρέψει τις χρόνιες εσωτερικές κοινωνικές και οικονομικές στρεβλώσεις. Το δεύτερο στοιχείο, άλλωστε, ήταν αυτό που σε συνδυασμό με τη μεταρρυθμιστική κόπωση και τις παλινωδίες της κυβέρνησης Σαμαρά, έκανε τους δανειστές να πιστεύουν ότι ενδεχομένως ο ΣΥΡΙΖΑ να ήταν η νέα δύναμη που θα μπορούσε να καταργήσει τις δομικές αγκυλώσεις που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες.

Από την άλλη πλευρά, η λαϊκή πλειοψηφία του 36,34% που στήριξε τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 25^ης Ιανουαρίου 2015, έδειξε καταρχάς πίστη στις υποσχέσεις ότι πράγματι υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από το μνημόνιο, ενώ την ίδια ώρα ήταν απαυδισμένη τόσο από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, όσο και από τις κακώς εννοούμενες δικομματικές κυβερνητικές πρακτικές των τελευταίων 40 ετών. Άρα, η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ στην κάλπη του 2015 ήταν εν μέρει ψήφος ελπίδας και εν μέρει ψήφος τιμωρίας. Η σκληρή στάση των ευρωπαϊκών θεσμών στις διαπραγματεύσεις για την οικονομική πολιτική, αλλά και οι ισχυρές αντιφάσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, οδήγησαν το κόμμα πρώτα στη διάσπαση και στη συνέχεια στον μετασχηματισμό του προς την κατεύθυνση μιας κεντροαριστερής κυβερνητικής δύναμης.

Το παρασκήνιο

• Μετά τη ρήξη του με το Στέμμα εξαιτίας της συνταγματικής αναθεώρησης που προωθούσε και την παραίτηση της κυβέρνησής του, ο Καραμανλής έφυγε για το εξωτερικό. Επέστρεψε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου για να ηγηθεί της προσπάθειας της ΕΡΕ να επανέλθει στην εξουσία. Μετά την ήττα του Νοεμβρίου 1963, με το ιστορικό χαμηλό του κόμματος στο 39,37% ο Καραμανλής αποχώρησε εκ νέου για το Παρίσι. Επέστρεψε στις 24 Ιουλίου 1974. Η εκλογική ήττα του Καραμανλή το 1963 ήταν η μοναδική της πολιτικής καριέρας του.

• Στις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964 η ΕΔΑ επέλεξε να μην κατεβάσει υποψήφιους βουλευτές σε ορισμένες περιφέρειες, με στόχο να κατευθύνει εμμέσως τους ψηφοφόρους της προς την Ένωση Κέντρου. Υπολογίζεται ότι από αυτήν την κίνηση η Ένωση Κέντρου έλαβε συνολική εκλογική ενίσχυση περίπου 1%-2%.

• Απομακρυνόμενη τότε και πάλι από τη λογική σχηματισμού μετώπων η ΕΔΑ επέλεξε να κατέλθει στις εκλογές του 1963 και 1964 αυτόνομη. Η κίνηση του 1961 να εμφανιστεί ως ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), «κρύβοντας» ουσιαστικά το όνομα ΕΔΑ, μετά μάλιστα την τεράστια εκλογική επιτυχία του 1958, είχε προκαλέσει σημαντικές εσωκομματικές αντιδράσεις. Η ΕΔΑ έλαβε το 1964 11,8% περιοριζόμενη στις 22 έδρες.

• Ήδη από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1974 πολλά από τα στελέχη της προχουντικής Ενώσεως Κέντρου βρίσκονταν σε δίλημμα όσον αφορά την πορεία που έπρεπε ν’ ακολουθήσουν, ειδικά σε σχέση με την πιθανή ένταξή τους στο ΠΑΣΟΚ. Ο έντονος ριζοσπαστικός λόγος του Ανδρέα Παπανδρέου εκείνης της εποχής ήταν δύσκολο να ταιριάξει με τους παλαιούς πολιτικούς του κέντρου, όπως ήταν ένας εκ των φυσικών κληρονόμων της Δημοκρατίας, ο Γεώργιος Μαύρος. Ο Μαύρος ήταν επικεφαλής το 1974 της Ένωσης Κέντρου Νέες Δυνάμεις (ΕΚΝΔ), λαμβάνοντας 20,42%. Στις κάλπες του 1977 προήδρευσε της Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου (ΕΔΗΚ), συγκεντρώνοντας το χαμηλό 11,95%. Τελικά, το 1981 υπέκυψε στην επίθεση φιλίας του Ανδρέα Παπανδρέου, συνεργάστηκε με το ΠΑΣΟΚ και ορίστηκε πρώτος βουλευτής στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Είχε παραδώσει την αρχηγία της ΕΔΗΚ στον Ιωάννη Ζίγδη, ήδη από τις αρχές του 1978.

• Η υπερψήφιση του τρίτου μνημονίου από τον ΣΥΡΙΖΑ στις 15 Αυγούστου οδήγησε στην αποχώρηση 25 βουλευτών της παράταξης, οι οποίοι δημιούργησαν πάραυτα τη «Λαϊκή Ενότητα». Οι βουλευτές αυτοί ήταν οι: Παναγιώτης Λαφαζάνης, Στάθης Λεουτσάκος, Κώστας Ήσυχος, Ραχήλ Μακρή, Κώστας Λαπαβίτσας, Δημήτρης Στρατούλης, Ευγενία Ουζουνίδου, Θανάσης Πετράκος, Στέφανος Σαμοΐλης, Αθ.Σκούμας, Ιωάννης Σταθάς, Αλεξάνδρα Τσανάκα, Δέσποινα Χαραλαμπίδου, Ελένη Ψαρέα, Θωμάς Κώτσιας, Αγλαΐα Κυρίτση, Βασίλης Κυριακάκης, Μιχάλης Κριτσωτάκης, Ιωάννα Γαϊτάνη, Ευαγγελία Αμανατίδου, Γιάννης Ζερδελής, Κώστας Δελημήτρος, Ηλίας Ιωαννίδης, Ζήσης Ζάννας και Βαγγέλης Διαμαντόπουλος. Η Λαϊκή Ενότητα δοκιμάστηκε στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 και έμεινε εκτός Βουλής συγκεντρώνοντας 2,87%.